Duikgeneeskunde - Verdrinking

Duiken is een prachtige sport. Door de mooie omgeving en de rust onderwater zou je bijna vergeten dat het toch ook risico's met zich mee brengt. Tijdens en na het duiken kan je te maken krijgen met drie types aandoeningen:

• Aandoeningen waarbij het beloop wel door duiken kan worden beïnvloed maar niet direct met het duiken zelf te maken hebben (bijvoorbeeld een hartinfarct, epileptisch insult)
• Aandoeningen die te maken hebben met het verblijf in water (bijvoorbeeld onderkoeling)
• Aandoeningen die te maken hebben met het verblijf onder water: de specifieke duikziekten.

In deze column wordt telkens een specifieke aandoening uitgelicht.

Door D.F.M. van Winden (arts-assistent Hyperbare Zuurstoftherapie
) & T.P. van Rees Vellinga (arts Hyperbare Geneeskunde).

Verdrinkingsproces

Duikers lopen een reëel risico om slachtoffer te worden van verdrinking. Bij het sportduiken is verdrinking de meest voorkomende doodsoorzaak. Dit wordt onder andere bepaald door de omstandigheden aan de oppervlakte, ongelukken tijdens het duiken en falende apparatuur. Meestal is verdrinking het gevolg van een andere primaire oorzaak waardoor de duiker bewusteloos raakt. Het verdrinkingsproces bestaat uit verschillende fasen en duurt 3 - 7 minuten waarvan ongeveer 1,5 minuut bij bewustzijn.

Fase 1

Iemand die aan het verdrinken is, focust volledig op ademhalen en boven water blijven. Het hoofd wordt achterover gehouden zodat de luchtweg vrij is en de mond zo ver mogelijk boven water komt. Met slaande bewegingen van de armen probeert de duiker zich op te duwen in een poging het hoofd boven water te houden. Vaak ontbreekt de kracht en adem om hulp te roepen.

Fase 2

Wanneer de duiker niet gered wordt zal de adem worden ingehouden als gevolg van de duikreflex. Water wat de keelholte binnenstroomt kal soms leiden tot een spasme van het strottenhoofd. Dit spasme voorkomt dat er water de longen instroomt maar verhinderd ook dat lucht de longen kan verlaten (droge verdrinking). Zelfs nadat de duiker uit het water gehaald is kan de kramptoestand nog enige tijd bestaan. Dit kan de reanimatie ernstig bemoeilijken.

Fase 3

Het strottenhoofd spasme verdwijnt. Het koolzuurgehalte in het lichaam loopt op door het niet uitademen waardoor de ademhalingsreflex terugkeert. Als de duiker reflexmatig naar adem hapt vullen de longen zich gedeeltelijk met water. De hartslag versnelt en de duiker braakt, loost urine en ontlasting en krijgt spasmen.

In de laatste fase dalen de reflexen, is de duiker slap, krijgt een blauwe en vervolgens bleke kleur en sterft.

Overlevingskansen

De overlevingskansen zijn afhankelijk van de oorzaak en duur van de verdrinking, het soort water en de temperatuur van het water. In fase twee sterft bij redding en reanimatie 10 - 20%, in fase 3 is dit 50%. Een verdrinking in zoet water geeft minder kans op herstel dan een verdrinking in zout water. Bij iemand die in zout water verdrinkt, treedt de dood later op.

Verdrinking in koud water vergroot de kans op overleven ten opzichte van warm water. Als de lichaamstemperatuur onder 36 graden is, verbruiken de hersenen minder zuurstof. Hersenbeschadiging door zuurstofgebrek treedt later op, aangezien langer gebruik kan worden gemaakt van het zuurstof dat nog in het bloed aanwezig is van voor de verdrinking.

Behandeling

Bij een ademhalingsstilstand wordt direct met mond op mondbeademing begonnen. Vaak zal de ademhalingsstilstand gecombineerd zijn met een hartstilstand. Dan zal reanimatie gestart moeten worden. Elke drenkeling moet ter observatie in het ziekenhuis worden opgenomen. Na een succesvolle reanimatie kan namelijk secundaire verdrinking optreden, waarbij de duiker in eerste instantie opknapt, maar vervolgens na een paar uur tot een paar dagen weer verslechterd.