Duikgeneeskunde - Duiken en overgewicht

Duiken is een prachtige sport. Door de mooie omgeving en de rust onderwater zou je bijna vergeten dat het toch ook risico's met zich mee brengt. Tijdens en na het duiken kan je te maken krijgen met drie types aandoeningen:

• Aandoeningen waarbij het beloop wel door duiken kan worden beïnvloed maar niet direct met het duiken zelf te maken hebben (bijvoorbeeld een hartinfarct, epileptisch insult)
• Aandoeningen die te maken hebben met het verblijf in water (bijvoorbeeld onderkoeling)
• Aandoeningen die te maken hebben met het verblijf onder water: de specifieke duikziekten.

In deze column wordt telkens een specifieke aandoening uitgelicht.

Door D.F.M. van Winden (arts-assistent Intensive Care, werkervaring als arts Hyperbare Geneeskunde te MCHZ Goes).

Overgewicht als risicofactor

Overgewicht wordt een steeds groter wereldwijd probleem. Officieel spreken we van overgewicht als een persoon een BMI van meer dan 25 heeft en van obesitas bij een BMI boven de 30. Dat overgewicht verstrekkende gevolgen heeft voor de gezondheid, zal voor niemand nieuw zijn. Zo heeft men grotere kans op suikerziekte, hart- en vaatziekten en slaapapneu’s en geeft obesitas ongeveer zes jaar verlies van de levensverwachting. Lichaamsbeweging bij obesitas, zelfs zonder gewichtsvermindering, neemt al een aanzienlijk deel van de gezondheidsrisico’s weg. Duiken lijkt dan ook een ideale sport voor mensen met overgewicht. Echter, duiken met obesitas is niet zonder risico’s.

Conditie

Mensen met overgewicht hebben over het algemeen een mindere lichamelijke conditie. In geval van nood kost het meer tijd/energie om de noodzakelijke handelingen te verrichten om zichzelf en zijn buddy in veiligheid te kunnen brengen. Denk hierbij aan tegen de stroom in zwemmen, aan wal of aan boord klimmen en zichzelf of de buddy ontdoen van de duikuitrusting. Ook belemmert extra gewicht de mobiliteit van een persoon en kan deze zich moeilijker bevrijden uit benarde posities.

Decompressieziekte

Stikstof lost sneller op in vetrijk weefsel dan in waterige weefsels. Echter, de tijd die het oplossen vergt, is ook afhankelijk van de doorbloeding van het weefsel. Vele vetweefsels hebben een slechte doorbloeding waardoor stikstofverzadiging pas laat zal optreden.

Mensen met overgewicht en een mindere conditie verrichten meer inspanning tijdens een duik dan iemand zonder overgewicht. Lichamelijke inspanning op diepte verhoogt de belvorming en de bloedvoorziening waardoor de vetweefsels meer verzadigd raken met stikstof. Met die gedachte in het achterhoofd zou je kunnen stellen dat obesitas het risico op decompressieziekte vergroot. Er is veel onderzoek gedaan naar de risico’s van obesitas op het ontwikkelen van decompressieziekte maar tot op heden is er geen consensus bereikt dat obesitas een verhoogd risico geeft op decompressieziekte^1,2,3. Leeftijd en zuurstofopname bij inspanning lijken een belangrijkere factor bij decompressieziekte. Zie de blog voor aanvullende informatie over decompressieziekte.

Huidsqueeze

Mensen met overgewicht hebben meer huidplooien. Tussen de huidplooien en het pak kunnen luchtgevulde holten ontstaan. Tijdens het afdalen zal in de luchtholte tussen het luchtdichte pak en de huid de druk lager worden dan de omgevingsdruk volgens de wet van Boyle. Wanneer er in de luchtholte een relatieve onderdruk ontstaat, wordt op deze plaatsen bloed en weefselvocht aangezogen naar de huid onder plooien. Overrekking van de huid door het bloed en weefselvocht is voelbaar als knellen van het pak. Indien er vervolgens geen/onvoldoende luchttoevoer tussen het duikpak en de huid wordt toegevoerd ontstaan striemen en bloeduitstortingen: huidsqueeze. Zie de blog voor meer informatie over andere vormen van squeeze. Door een goed passend duikpak te kopen, bij een droogpak onderkleding te gebruiken en tijdens het afdalen lucht in het droogpak te laten stromen kan huidsqueeze voorkomen worden. Behandeling van huidsqueeze kan middels koude kompressen.

Drijfvermogen

Het opdrijvende effect van stoffen wordt uitgedrukt in de wet van Archimedes. Het lichaam wordt onder invloed van de zwaartekracht omlaag getrokken, maar ondervindt opwaartse druk van het water als het geheel of gedeeltelijk is ondergedompeld. Daardoor lijkt het lichaam lichter dan het werkelijk is. Dit kan uiteindelijk resulteren in een negatief drijfvermogen, zweven of een positief drijfvermogen. Vet heeft een lager soortelijk gewicht dan water, met het gevolg dat vet drijft. Vetweefsel heeft tevens meer drijfvermogen dan botten en spieren. Vandaar dat een persoon met overgewicht ten opzichte van een slanker persoon meer lood nodig heeft om onder water te blijven.

Tijdens het duiken is niet alleen het lichaamsgewicht en de lichaamssamenstelling die het drijfvermogen bepaald, ook de lucht in het neopreen, trimvest en de duikcilinder telt mee. Het feit dat een persoon met een grotere lichaamsomvang ook een groter neopreen duikpak en trimvest nodig heeft, zorgt voor een initieel nog positiever drijfvermogen.

Get moving!

Concluderend is er geen absolute contra-indicatie voor mensen met overgewicht om te duiken. Echter, gebruik een passend pak, voldoende lood, duik alleen als je een goede conditie hebt en raadpleeg een arts bij twijfel of hulp! Bewegen is ontzettend belangrijk om gezondheidsrisico’s bij overgewicht te verminderen. Dus hup hup, met volledige uitrusting vlot die dijk over! ;-)