duikplaatsen in Nederland & België

DUIKPLAATS.NET

Secundaire duikerziekten: gevaarlijk koolzuur

Gepubliceerd op

Duiken is een prachtige sport. Door de mooie omgeving en de rust onderwater zou je bijna vergeten dat het toch ook risico's met zich mee brengt. Tijdens en na het duiken kan je te maken krijgen met drie types aandoeningen:

  • Aandoeningen waarbij het beloop wel door duiken kan worden beïnvloed maar niet direct met het duiken zelf te maken hebben (bijvoorbeeld een hartinfarct, epileptisch insult)
  • Aandoeningen die te maken hebben met het verblijf in water (bijvoorbeeld onderkoeling)
  • Aandoeningen die te maken hebben met het verblijf onder water: de specifieke duikziekten.

In deze column wordt telkens een specifieke aandoening uitgelicht.

Door D.F.M. van Winden (arts-assistent Hyperbare Zuurstoftherapie
) & T.P. van Rees Vellinga (arts Hyperbare Geneeskunde).

Inleiding

De lucht die we tijdens de duik inademen bestaat voornamelijk uit stikstof en zuurstof. Bij een luchtdruk van 1 bar is de partiële stikstofdruk 0,8 bar, de partiële zuurstofdruk 0,2 bar en de partiële koolzuurdruk (pCO2) 0,03 bar. Een te hoge of te lage partiële druk van deze gassen kan medische problemen veroorzaken: de secundaire duikerziekten. In deze column maak je kennis met de gevaren van koolzuur.

Koolzuurvergiftiging/hypercapnie

Het afvalproduct koolzuur ontstaat tijdens de stofwisseling. Bij inspanning komt meer koolzuur vrij. Het lichaam kan dit extra vrijgekomen koolzuur over het algemeen goed verwerken. Een verhoogd koolzuurgehalte in inademingslucht door een verkeerd gasmengsel, slechte werking van de koolzuur absorptiefilter, verstikking of verdrinking kan echter tot een koolzuurvergiftiging leiden. Ook een te strak zittend pak kan vrije beweging van de borstkas belemmeren waardoor de ademhaling minder effectief is en koolzuur kan ophopen.

Klachten: Als het koolzuurgehalte langzaam stijgt, krijgt de duiker bij een koolzuurdruk van 0,03 bar last van versnelde ademhaling en hoofdpijn. Een druk van 0,05 - 0,06 geeft kortademigheid, verwarring, ongecontroleerde bewegingen, hoge bloeddruk en een snelle hartslag. Bij 0,10 bar verlaagt de bloeddruk en hartslag, treedt er duizeligheid en bewusteloosheid op, bij 0,12 - 0,14 bar de dood. Onderwater zijn er vaak weinig waarschuwende klachten, hooguit wat duizeligheid, voordat de duiker buiten bewustzijn raakt. Nadien kan men heftige hoofdpijn hebben, die niet verbetert met pijnstilling.

Behandeling: Als je de vergiftiging voelt aankomen, moet je alle lichamelijke arbeid staken, je buddy worden gewaarschuwen en een controleerde opstijging maken terwijl je eventueel buddy-breatht. Bij een bewusteloze duiker dient de buddy hem/haar naar de oppervlakte te brengen voor het geven van eerste hulp. Wees altijd bedacht op overdruk-longletsel (voor meer details, lees een van de vorige columns over levensbedreigende duikerziekten). Laat de duiker frisse lucht of 100% zuurstof inademen en start zo nodig reanimatie en bel 112.

Koolzuurtekort/hypocapnie

Door angst, stress en sommige lichamelijke oorzaken gaat de duiker sneller ademen: hyperventileren. Meestal is de duiker zich er niet van bewust. Het gevolg is dat er meer koolzuur wordt uitgeademd en de koolzuurdruk daalt.

Klachten: Een beklemd gevoel op de borst, hartkloppingen, strak gevoel rond de mond en benen, licht gevoel in het hoofd, duizeligheid, tintelingen van de vingers en mond en uiteindelijk (indien de ademhaling niet gecorrigeerd wordt) bewusteloosheid. Bij bewusteloosheid stopt de duiker met versneld ademhalen, waardoor het koolzuurgehalte in het bloed weer tot een normaal niveau stijgt en de duiker vanzelf weer bijkomt. Echter kan bewusteloosheid onderwater leiden tot verdrinking, waardoor hyperventilatie toch potentieel gevaar in het water kan opleveren.

Behandeling: Zoals ook in het SSI-cursusboek Stress & Rescue wordt beschreven, is het belangrijk je comfortabel in het water te voelen en goed te communiceren met je buddy om zo stress en angst te verminderen. Plan de duik zorgvuldig, controleer de materialen en communiceer met je buddy. Mocht je toch tijdens de duik gaan hyperventileren: neem even rust, stel de oorzaak van de angst/stress vast en neem de oorzaak weg of beëindig de duik.

Stress & Rescue diver-cursus

Heb je een advanced-brevet van PADI of SSI (of een andere duikorganisatie) en wil je weten hoe je nog veiliger kunt duiken en leren hoe je problemen van andere duikers kunt herkennen en deze verhelpen? Doe dan de SSI Stress & Rescue Diver-cursus of de PADI Rescue Diver-cursus. Met de kennis die je tijdens deze cursus opdoet, breid je je kennis en ervaring uit boven dat van alleen maar recreatief duiken. Voor meer informatie ga je naar Duiken in Zeeland.

Foto's: Yoeri van Es Onderwaterfotografie